Ο τρύγος είναι η
τελευταία φάση της δραστηριότητας της αμπελοκομίας και αφορά το μάζεμα των
σταφυλιών.
Ο καθορισμός του
χρόνου του τρυγητού έχει μεγάλη σημασία για την ποιότητα των σταφυλιών.
Στην Σαντορίνη ο
τρύγος των διαφόρων ποικιλιών των αμπελιών ξεκινά στις αρχές Αυγούστου, αρχής
γενομένης από τις παραθαλάσσιες περιοχές του νησιού με τα λευκά σταφύλια και
συνεχίζεται στις περιοχές με μεγαλύτερο υψόμετρο με τα κόκκινα σταφύλια, ενώ
καθορίζεται ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες που έχουν επικρατήσει κατά
την διάρκεια του χειμώνα καθώς και τον βαθμό ωρίμανσης των σταφυλιών.
Ο βαθμός
ωριμότητας των σταφυλιών κρίνεται είτε εμπειρικά με το μάτι, ή με δοκιμή στη
γεύση, είτε με χημικές μεθόδους όπως είναι η πυκνομέτρηση (γραδάρισμα), όταν
έχουμε να κάνουμε με σταφύλια που προορίζονται για παραγωγή κρασιού. Τα κομμένα
σταφύλια συγκεντρώνονται σε ειδικά κοφίνια (τρυγοκόφινα) ή σε μεγάλα πλαστικά
δοχεία.
Στην Σαντορίνη ο
τρύγος και η οινοποίηση παρά την πρόοδο της τεχνολογίας και την αξιοποίηση
σύγχρονων μεθόδων, παραμένει μια από τις σημαντικότερες αγροτικές εργασίες ενώ
συνεχίζει να συνοδεύεται από διάφορα έθιμα. Στο παρελθόν, οι αγρότες συνήθιζαν
να λένε τα τραγούδια της «βεντέμας» η οποία είναι η λέξη που χρησιμοποιείται σε
τοπικό επίπεδο και σημαίνει την περίοδο της συγκομιδής των σταφυλιών. Πολλά από
τα τραγούδια της «βεντέμας» είναι ακόμη δημοφιλή και συνεχίζουν να ακούγονται
κατά την διάρκεια του τρύγου, ενώ το σίγουρο είναι ότι θα μπορέσετε να τα
ακούσετε στην ετήσια γιορτή που διοργανώνει η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών
Προϊόντων κάθε Αύγουστο για να σηματοδοτήσει την έναρξη του τρύγου.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
της αμπελοκαλλιέργειας και οινοποίησης στην Σαντορίνη
Η παράδοση 3.500
χρόνων στην καλλιέργεια του αμπελιού και στην τέχνη της παραγωγής των κρασιών
συνεχίζεται και σήμερα από περισσότερους απο 1000 αμπελουργούς που με μεράκι
και κόπο καλλιεργούν περισσότερα απο 12.000 στρέμματα, το 85% δηλαδή της
καλλιεργήσιμης γης του νησιού.
Η παγκόσμια
μοναδικότητα του κρασιού της Σαντορίνης οφείλεται στο ιδιόμορφο οικοσύστημα που
δημιουργήθηκε από τις αλλεπάλληλες εκρήξεις του ηφαιστείου και τη λάβα που
διαμόρφωσε ένα πορώδες έδαφος από απορροφητικές ελαφρόπετρες και χώμα. Ένα απο
τα "μυστικά" άλλωστε των καλλιεργειών της άνυδρης Σαντορίνης και της
μοναδικότητας των χαρακτηριστικών των προϊόντων της, είναι η δυνατότητα της γης
της να διατηρεί την υγρασία της, ακόμη και τους πιο ζεστούς καλοκαιρινούς
μήνες. Αυτό δε που αξίζει να σαφώς να διευκρινιστεί είναι οτι οι καλλιέργειες
στη γη της Σαντορίνης, δεν ποτίζονται, εκτός απο ελάχιστες περιπτώσεις κι αυτό
σε οτι αφορά μερικά κηπευτικά. Κατά συνέπεια, τα φυτά του νησιού αντλούν την
απαραίτητη γι αυτά υγρασία απο τη γη, η οποία λόγο της σύστασης του εδάφους της,
έχει την ιδιότητα να συγκρατεί την υγρασία.
Οι δε
"πεζούλες" που υπάρχουν σε πάρα πολλές περιοχές στο νησί, τα μεγάλα
δηλαδή "σκαλοπάτια" καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αυξάνουν τις εκτάσεις
των αμπελώνων ενω καταφέρνουν να περιορίζουν τις απώλειες σε νερό ακόμη κι όταν
οι κλίσεις τους είναι μεγάλες. Σε αυτό συμβάλει η γη της Σαντορίνης που
κατορθώνει να μαζεύει το νερό σαν "σφουγγάρι" και να το διατηρεί για
να προσφέρει την απαραίτητη υγρασία στα φυτά της. Παράλληλα, στα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του νησιού καθώς και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των
καλλιεργειών του, αξίζει να αναφερθούν και να "μετρηθούν" οι βραδινές
αλλά και πρωινές ομίχλες και υγρασίες, που επίσης παρέχουν στα φυτά την δροσιά
που χρειάζονται.
Επάνω και μέσα
σε αυτήν την ιδιαίτερη νησιώτικη γη, κάτω απο τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού
και κόντρα στους ισχυρούς ανέμους του χειμώνα, τα χώματα της Σαντορίνης
παράγουν μερικές απο τις καλύτερες ποικιλίες κρασιών του κόσμου καθώς και
μερικά απο τα πλέον νόστιμα κηπευτικά.
Στα χώματα της
Σαντορίνης ευδοκιμούν τα φυτά που παράγουν τις ανα τον κόσμο διάσημες ποικιλίες
Ασύρτικο, Αϊδάνι, Αθήρι, καθώς και την κόκκινη Μαντηλαριά.
Απο τα πιο
γνωστά κρασιά της Σαντορίνης θεωρούνται: το λευκό, ξηρό και αρωματικό Νυχτέρι,
το Ασύρτικο και το περίφημο Βισάντο. Και τα τρία ανήκουν στην κατηγορία
«Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας» και υπάγονται στους οίνους της
ευρωπαϊκής ένωσης ως «οίνοι ποιότητας παραγόμενοι σε καθορισμένη περιοχή».
Το Νυχτέρι
ονομάστηκε έτσι γιατί οι αμπελοκαλλιεργητές τρυγούν τα σταφύλια το πρωί και τα
επεξεργάζονται αυθημερόν ακόμη και την νύχτα με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες σε
σχέση με την ημέρα να ευνοούν την διαδικασία και τις υπόσκαφες κάναβες με την
αυξημένη υγρασία να δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον για την ζύμωση του μούστου.
Το Βισάντο το
οποίο είναι οίνος Π.Ο.Π. (έχει δηλαδή Πιστοποιημένη Ονομασία Προέλευσης, "κατοχυρωμένη" στην Σαντορίνη)
είναι γλυκό κρασί χρώματος πορτοκαλί, είναι "πυκνότερο" στην γεύση
και υφή σε σχέση με τα υπόλοιπα, και παρασκευάζετε απο λευκά στα σταφύλια, που
έχουν λιαστεί για τουλάχιστο 15 μέρες κάτω απο τον καυτό ήλιο του Σεπτέβρη. Το
περίφημο αυτό κρασί εκδηλώνει τη μοναδικότητα της Σαντορίνης και συμπλήρωνε τις
γευστικές πανδαισίες των αρχόντων του Μεσαίωνα ενώ αποτελούσε για πολλούς αιώνες
τη «θεία μετάληψη» σε όλα τα δισκοπότηρα των Ορθόδοξων εκκλησιών της Ρωσίας.
Εκτός απο τα
αμπέλια, στην Σαντορίνη καλλιεργούνται σε μεγάλη έκταση τα μικρόκαρπα
ντοματάκια και η φάβα, και τα δύο σε ποικιλίες που παράγονται αποκλειστικά στο
νησί, με τα παραγόμενα προϊόντα να υπερτερούν σε ποιότητα και γεύση σε σύγκριση
με ανάλογες ποικιλίες που καλλιεργούνται σε άλλες περιοχές.
