Το «Σήμα Αειφορίας» θα διεκδικήσουν και πάλι οι νέοι Νησιωτικοί Δήμοι του Αιγαίου που προέκυψαν μετά τον Καλλικράτη, με νέες δράσεις για το περιβάλλον, την πράσινη οικονομία και τον πολιτισμό.
Σε διεθνή ημερίδα που οργανώθηκε στις 14 Οκτωβρίου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ενεργειακό Γραφείο Αιγαίου για τις τοπικές πρωτοβουλίες και την πράσινη ανάπτυξη, ο πρόεδρος του δικτύου Αειφόρων Νήσων Αιγαίου ΔΑΦΝΗ και δήμαρχος Άνδρου κ. Γιάννης Γλυνός, αναφέρθηκε στην ανάγκη υπέρβασης των κλασσικών επενδυτικών σχημάτων στην ενέργεια, ειδικά στο νησιωτικό χώρο στην εποχή της κρίσης.
Σύμφωνα με δηλώσεις του «στη ΔΑΦΝΗ με την υποστήριξη του Ενεργειακού Γραφείου Αιγαίου επεξεργαζόμαστε ήδη σχέδια για κοινοπρακτικά σχήματα σε ενεργειακά έργα με συμμετοχή των ΟΤΑ και συνεταιρισμών. Οι νέες πολυμετοχικές ενεργειακές εταιρείες, μπορούν να προωθήσουν τις ΑΠΕ με περισσότερα οφέλη για το περιβάλλον, τις τοπικές κοινωνίες και την οικονομία. Μπορούν ακόμη, σε συνθήκες περιορισμένης ρευστότητας των τραπεζών, να λύσουν το πρόβλημα της χρηματοδότησης των επενδύσεων. Σε πρώτη φάση έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την Άνδρο και τη Σαμοθράκη, αλλά ενδιαφέρον υπάρχει και από άλλα νησιά. Βέβαια, μια τέτοια καινοτομία απαιτεί επίλυση προβλημάτων στο θεσμικό επίπεδο (π.χ συμμετοχή των ΟΤΑ σε επενδυτικά σχήματα), επίλυση του κρίσιμου ζητήματος της χρηματοδότησης της ίδιας συμμετοχής των δήμων (σε συνθήκες ένδειας τραπεζικών κεφαλαίων) και ζητήματα που σχετίζονται με το εταιρικό δίκαιο, την δίκαιη κατανομή των κερδών (δεδομένης της δυσπιστίας μεταξύ των εταίρων σε νεοφανή σχήματα, και της δυσκολίας στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων των μικρομετόχων κτλ.)»
Στην ίδια εκδήλωση, παρουσιάστηκαν σχετικά παραδείγματα από χώρες του εξωτερικού, ανακοινώθηκε επίσημα το έργο για τα Έξυπνα Δίκτυα σε 5 νησιά του Αιγαίου, καθώς και το πρόγραμμα Αειφορικών Δράσεων των δήμων που συμμετέχουν στο δίκτυο "ΔΑΦΝΗ".
Οι δράσεις της αειφορίας είναι το αποτέλεσμα του σχεδιασμού που άρχισε από το 2006 στο πλαίσιο του δικτύου ΔΑΦΝΗ (Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Αιγαίου). Η πρώτη περίοδος λειτουργίας του δικτύου ΔΑΦΝΗ αφορούσε δράσεις μεταξύ 37 νησιωτικών δήμων του Αιγαίου για την περίοδο 2006 – 2010.
Τα νησιά συμμετέχουν στο πρόγραμμα εθελοντικά, και η προσπάθειά τους συνιστά το πρώτο παγκοσμίως εγχείρημα για τη προβολή περιβαλλοντικών, κοινωνικών και αναπτυξιακών δράσεων σε ένα σύστημα πιστοποίησης με συγκεκριμένους κανόνες και κοινά αποδεκτές διαδικασίες.
Το δίκτυο ΔΑΦΝΗ δημιουργήθηκε το 2006, μετά την διαπίστωση ότι τα νησιά ως ξεχωριστές γεωγραφικές ενότητες, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δεν απαντώνται στον ηπειρωτικό χώρο, είναι τόποι που χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης. Η «νησιωτικότητα», η ιδιαιτερότητα δηλαδή των νησιών, που οφείλεται στην γεωγραφική αποκοπή τους από την ενδοχώρα αλλά ταυτόχρονα και από την εξάρτηση σε μεγάλο βαθμό από τα αστικά κέντρα, η απομόνωση τους χειμερινούς μήνες και η πληθυσμιακή έκρηξη λόγω τουρισμού το καλοκαίρι, η μείωση του πληθυσμού, το δημογραφικό ζήτημα, η λειψυδρία, η δυσκολία στη διαχείριση της ενέργειας, η άναρχη ανάπτυξη και η καταστροφή του τοπίου, δημιουργούν ζητήματα που απαιτούν εξειδικευμένες λύσεις. Όλα τα παραπάνω μαζί με τη διαπίστωση ότι αυτά αποτελούν κοινά ζητήματα στον νησιωτικό χώρο, οδήγησαν στη δημιουργία του δικτύου ΔΑΦΝΗ (Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Αιγαίου), με μέλη αρχικά νησιωτικούς δήμους του Αιγαίου και εν συνεχεία, με τον νέο αυτοδιοικητικό χάρτη, δήμους-νησιά καθώς και νησιωτικές περιφέρειες.
Μετά τον Καλλικράτη, συμμετέχουν αυτή τη στιγμή στο δίκτυο ΔΑΦΝΗ 29 νησιωτικοί δήμοι και 2 νησιωτικές περιφέρειες: Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και οι Δήμοι: Αίγινας, Αλοννήσου, Αμοργού, Άνδρου, Θήρας, Ίου, Κέας, Κιμώλου, Κύθνου, Κώ, Λειψών, Λέσβου, Λήμνου, Μήλου, Μυκόνου, Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, Νισύρου, Πάτμου, Πάρου, Ρόδου, Σαμοθράκης, Σίφνου, Σκοπέλου, Σκύρου, Σύρου – Ερμούπολης, Τήλου, Ύδρας, Φολεγάνδρου, καθώς και 5 νέα μέλη, οι Δήμοι Ικαρίας, Κυθήρων, Σικίνου, Τήνου και Φούρνων – Κορσεών, που μόλις εντάχθηκαν στο δίκτυο.
Ο σκοπός του δικτύου στην α΄ φάση λειτουργίας (2006-2010), ήταν καταρχήν η καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης κάθε νησιού, η επισήμανση των σημαντικότερων ζητημάτων που χρειάζεται να αντιμετωπισθούν και εν συνεχεία η ιεράρχηση δράσεων σε συγκεκριμένους τομείς που θα οδηγήσει στη βελτίωση των συνθηκών με γνώμονα την αειφόρο ανάπτυξη. Όλα τα παραπάνω βέβαια δεν ήταν δυνατόν να δρομολογηθούν, πολύ περισσότερο να υλοποιηθούν χωρίς την έντονη δραστηριοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης και της συναίνεσης της τοπικής κοινωνίας.
Οι δράσεις των μελών του δικτύου εντάσσονται σε ένα σύστημα αξιολόγησης που καταλήγει στην «πιστοποίηση» του νησιού και την απόδοση του «σήματος της αειφορίας. Η πιστοποίηση πραγματοποιείται από ομάδα του ΕΜΠ, με επικεφαλής τον καθηγητή Κίμωνα Χατζημπίρο, βάσει ενός «μοντέλου» που λαμβάνει υπόψη διάφορες παραμέτρους μεταξύ των οποίων την υφιστάμενη κατάσταση του νησιού, και την προσπάθεια για βελτίωση αυτής της κατάστασης. Όπως δηλώνει και ο συντονιστής του προγράμματος Ηλίας Ευθυμιόπουλος: «Αυτή ήταν και η μεγάλη καινοτομία. Η νέα εποχή, που συνδυάζει επιστήμη, τεχνολογία και οικολογική ηθική, δεν μπορεί να έχει διάρκεια αν βασιστεί μόνο σε υποκειμενικές προσεγγίσεις. Όπως σήμερα μετράμε το ΑΕΠ ή το έλλειμμα, θα πρέπει να μετράμε την κατανάλωση του νερού, την βιοποικιλότητα, τις εκπομπές του θερμοκηπίου. Θα πρέπει να μπορούμε να βάζουμε ποσοτικούς στόχους και να τους πετυχαίνουμε. Αυτή είναι η πρόκληση, κι αυτή είναι η δέσμευση των αυτοδιοικητικών υποκειμένων που έβαλαν τις υπογραφές τους σ’ ένα μνημόνιο συνεργασίας».
Κατά την διάρκεια της πρώτης περιόδου λειτουργίας του ΔΑΦΝΗ, αρκετοί δήμοι-μέλη έδειξαν αξιοσημείωτη δραστηριότητα και υπέβαλαν σχέδια αειφόρων δράσεων για να διεκδικήσουν την πιστοποίηση και το «σήμα αειφορίας». Στους δήμους με το καλύτερο σχέδιο δράσης, αποδόθηκε το «βραβείο αειφορίας», το οποίο τις χρονιές 2007-2008-2009 συνοδεύτηκε και από χρηματικό έπαθλο που θεσπίστηκε από τον χορηγό-επιχειρηματία κ. Γεώργιο Προκοπίου.
Παραθέτουμε παρακάτω ενδεικτικά παραδείγματα νησιών που δραστηριοποιήθηκαν με επιτυχία κατά την α΄ περίοδο λειτουργίας του δικτύου:
Με ένα βραβείο 30.000€ και το σήμα της ΔΑΦΝΗΣ που της αποδόθηκε το 2007 η Κέα έγινε το πρώτο νησί του Αιγαίου που πιστοποιήθηκε για τις δράσεις του στην κατεύθυνση της αειφορικής ανάπτυξης.. Η Κέα ήταν το πρώτο νησί στο Αιγαίο που εφάρμοσε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης και με προγραμματικές συμφωνίες με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης. Μήλος το 2008, πήρε την μεγαλύτερη βαθμολογία στο σύστημα αξιολόγησης με δράσεις μεταξύ των οποίων εξέχουν η δημιουργία μονάδας αφαλάτωσης με χρήση αιολικής ενέργειας, βιολογική επεξεργασία λυμάτων με επαναχρησιμοποίηση για άρδευση.
Στο δήμο Ποσειδωνίας της Σύρου αποδόθηκε το 2009 το βραβείο αειφορίας, για ένα πρόγραμμα στο οποίο ξεχωρίζει η εγκατάσταση κινητής μονάδας αφαλάτωσης που επιτρέπει στους κατοίκους την πρόσβαση σε πόσιμο νερό εξαιρετικής ποιότητας εφαρμόζοντας μια καινοτόμο λύση, που απαλλάσσει επίσης και από την τόσο επιβαρυντική περιβαλλοντικά χρήση πλαστικών μπουκαλιών.
Το 2010 ο δήμος Ερμούπολης στη Σύρο πήρε «ειδικό βραβείο αειφορίας» για ένα πρότυπο πρόγραμμα ανακύκλωσης και διαχείρισης απορριμμάτων, με ολοκληρωμένη καμπάνια για την ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας. έτσι ώστε αυτή τη στιγμή να επιτυγχάνει την ανακύκλωση ενός πολύ μεγάλου ποσοστού στο σύνολο των παραγόμενων απορριμμάτων, και αυτό χάρη στην ενεργό συμμετοχή όλων των κατοίκων.
Απ τα νησιά που πιστοποιήθηκαν ξεχώρισαν ακόμα η Αμοργός με δράσεις όπως αποκατάσταση και ανάδειξη μνημείων αγροτικής κληρονομιάς που συνδέονται με το νερό ο Μούδρος Λήμνου για αντικατάσταση-αποκατάσταση εσωτερικών δικτύων ύδρευσης, παραγωγή πόσιμου νερού, η Ίος με την ανάδειξη φυσιογνωμίας των πολιτιστικών της μνημείων, το Κόρθι της Άνδρου με την ίδρυση και την λειτουργία του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευση, η Οία της Σαντορίνης με υπογειοποίηση καλωδίων και δικτύων.
Μέσα στα 5 χρόνια λειτουργίας του το ΔΑΦΝΗ έχει προχωρήσει σε συμμετοχή του σε ευρωπαϊκά δίκτυα όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων (ΣτΔ), μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την εθελοντική δέσμευση των Δήμων της Ευρώπης για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εξοικονόμηση ενέργειας και διείσδυση των ΑΠΕ κατά ποσοστά 20% μέχρι το 2020.
Εν συνεχεία μέσα από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΙSLE-PACT, δημιουργήθηκε το Σύμφωνο των Νησιών (Pact of Islands) το 2011. Σαράντα δήμαρχοι και περιφερειάρχες Ευρωπαϊκών νησιωτικών Δήμων και Περιφερειών, εκ των οποίων οι δεκαπέντε από το Αιγαίο, υπέγραψαν στις 12 Απριλίου 2011, το Σύμφωνο των Νησιών αναλαμβάνοντας πολιτική δέσμευση ανάλογη με αυτήν του ΣτΔ.
Μέσα από αυτές τις συνεργασίες και με την ολοένα αυξανόμενη δραστηριοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και της τοπικής κοινωνίας, γίνεται πλέον ορατό ότι έννοιες όπως εξοικονόμηση ενέργειας, διαχείριση απορριμμάτων, αφαλάτωση με χρήση ΑΠΕ, διατήρηση του νησιωτικού τοπίου, εναλλακτικός τουρισμός, επιστροφή σε παραδοσιακές μορφές γεωργίας, αρχίζουν να κερδίζουν έδαφος και να γίνονται συνείδηση σε ένα μεγάλο μέρος της νησιωτικής κοινότητας.
Σε μια εποχή πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής κρίσης, η εναλλακτική πρόταση μπορεί να αναδυθεί μέσα από τοπικές πρωτοβουλίες όπως αυτές του δικτύου ΔΑΦΝΗ, με εμπιστοσύνη στο δυναμικό των τοπικών κοινωνιών και με τη δημιουργία μιας κρίσιμης μάζας αλλαγών που θα κάνουν τη διαφορά.
