Για 7 συνεχή χρονιά και με εντατικούς ρυθμούς
εργασίας συνεχίζεται το ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο : «Διαχρονικοί Νησιωτικοί
πολιτισμοί: η περίπτωση της Θηρασίας» με αντικείμενο την εκτεταμένη και βαθιά
έρευνα πολλών επιστημονικών αντικειμένων με πεδίο δράσης την Θηρασιά.
Φέτος, και για περισσότερο από ένα μήνα καθηγητές
και φοιτητές των συμμετεχόντων τμημάτων των Πανεπιστημίων που συνεργάζονται στο
πρόγραμμα, βρίσκονται στην Θηρασιά και πραγματοποιούν τις έρευνές τους, με την
υποστήριξη του Δήμου Θήρας σε ότι αφορά την διαμονή αλλά και μέρος των αναγκών
τους.
Η δράση είναι ενταγμένη στο πρόγραμμα «Θαλής» από το
2011 και σε αυτή συμμετέχουν το τμήμα Αρχιτεκτόνων του Αριστοτέλειου
Πανεπιστημίου Θεσαλονίκης, το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου
της Κρήτης, το τμήμα Ιστορίας του Ιόνιου Πανεπιστημίου, και το εργαστήριο
Γεωφυσικής και Αρχαιοπεριβάλλοντος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας –
Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών.
Συντονίστρια του προγράμματος έχει οριστεί από την
έναρξη της δράσης μέχρι σήμερα η κ. Κλαίρη Παλυβού, καθηγήτρια αρχιτεκτονικής
στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.
Πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες και στοιχεία
για το πρόγραμμα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να δουν στην σελίδα του, στην διεύθυνση
: http://therasiaproject.web.auth.gr/
Σύμφωνα
με την σελίδα,
Η
έρευνα στη Θηρασία είναι ένα διεπιστημονικό και
διατμηματικό πρόγραμμα που διεξάγεται από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
του Πανεπιστημίου Κρήτης (υπεύθυνη καθηγήτρια Ίρις Τζαχίλη), το Διατμηματικό
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Προστασία, Συντήρηση και Αποκατάσταση
Μνημείων Πολιτισμού του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης (υπεύθυνη καθηγήτρια Κλαίρη Παλυβού) και την ΚΑ’ Εφορεία
Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΤ (υπεύθυνη Δρ. Μαρίζα Μαρθάρη).
Μεταξύ
2007 - 2011 διεξήχθη επιφανειακή έρευνα σε
επιλεγμένες θέσεις. Από το 2011 υπάγεται στο πρόγραμμα Θαλής δυνάμει του οποίου
προστέθηκαν δύο ακόμα φορείς, το Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (Α. Σαρρής)
και το τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (Κ. Σμπόνιας).
Μεταξύ
άλλων περιλαμβάνει και τις εξής θεματικές ενότητες:
Ιστορία και αρχαιολογία, Επιφανειακή έρευνα, Γεωλογία,
Οικοσύστημα, Χωροταξία και αρχιτεκτονική, Κοινωνική ανθρωπολογία, Γεωφυσικές
διασκοπήσεις.
Αντικείμενο
της έρευνας είναι η συνολική εικόνα του χώρου και των
κοινωνικών ομάδων καθώς και του μεταβαλλόμενου τοπίου που αυτές διαμόρφωσαν στη
Θηρασία, σε διαχρονική οπτική, από τα πρώτα σημεία της ανθρώπινης παρουσίας έως
την πρόσφατη εποχή.
Η Θηρασία είναι ένα εξαιρετικό πεδίο για μία τέτοιου
είδους έρευνα γιατί διατηρείται εν πολλοίς αλώβητη από τη σύγχρονη άναρχη
ανάπτυξη.
Η αναγκαιότητα μιας τέτοιας μελέτης είναι επιτακτική
λόγω της απουσίας μελετών σχετικών με την ιστορία του νησιού και της αλλοίωσης
που θα επιφέρει η διαφαινόμενη ραγδαία ανάπτυξη.
Τα οφέλη της έρευνας είναι αντίστοιχα πολλαπλά: πλην
του ότι η Θηρασία θα αποκτήσει την θέση της στο βιβλίο της ιστορίας, θα
συμβάλει στην κατανόηση της ιστορίας ολόκληρου του νησιωτικού συμπλέγματος
Θήρας, Θηρασίας και γειτονικών νήσων και θα αποτελέσει αναγκαία προϋπόθεση για
τον σχεδιασμό της στρατηγικής ανάπτυξης του νησιού.
Οι
μέθοδοι είναι πολλαπλές, από διάφορα επιστημονικά
πεδία και συγκλίνουν στον ίδιο στόχο: την διεπιστημονική και διαχρονική
προσέγγιση μίας μικρής νησιωτικής κοινωνίας. Ιδιαίτερα θα μελετηθεί η
παραδοσιακή χωροτακτική οργάνωση, όπως είναι εγγεγραμμένη στο τοπίο και στην
ανθρώπινη αντίληψη.
Παράλληλα πραγματοποιείται αρχαιολογική και ιστορική
μελέτη, δηλαδή αρχαιολογική έρευνα επιφανείας, έρευνα των πηγών (αρχαιότητα,
μεσαίωνας, νεότερη περίοδος) και διασκοπήσεις για τον εντοπισμό ανθρωπογενών
καταλοίπων του υπεδάφους.
Η έρευνα περιλαμβάνει καταγραφή και μελέτη των
πρόσφατων ιστορικών μαρτυριών όπως η βιομηχανική εκμετάλλευση της θηραϊκής γής
τον 19ο αι., και οι τρόποι κατάληψης και εκμετάλλευσης του χώρου. Σημαντικός
παράγοντας είναι η μελέτη του "μακριού" γεωλογικού χρόνου και των
εκρηξιακών επεισοδίων που συνδιαμόρφωσαν το τοπίο, τους φυσικούς πόρους και τις
ανθρώπινες νοοτροπίες.
Τέλος μέσω της κοινωνικής ανθρωπολογίας θα γίνει
προσπάθεια κατανόησης των πολύπλοκων και αντιφατικών σχέσεων με τον ισχυρό γείτονα,
την Θήρα.
Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι το
επιδιωκόμενο αποτέλεσμα είναι μία διαχρονική χαρτογράφηση της ανθρώπινης
παρουσίας στο νησί όπου θα αναδειχθούν οι επιλογές, οι δεσμεύσεις, οι αλλαγές,
οι συνέχειες και οι ασυνέχειες. Ελπίζουμε η έρευνα αυτή να αναδείξει λογική
επιβίωσης των ανθρώπινων κοινωνιών σε μικρά νησιά.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η
έρευνα στη Θηρασία ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2007, ύστερα από μία περίοδο
σκέψης και ωρίμανσης μεταξύ των δύο βασικών συνεργατών, της Ι. Τζαχίλη, καθηγήτριας
στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και της Κ.
Παλυβού, καθηγήτριας στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης.
Από το 2007 εώς το 2011, πραγματοποιήθηκε
επιφανειακή έρευνα στη Θηρασία με τη συνεργασία της ΚΑ΄ Εφορείας Προϊστορικών
και κλασικών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και Σάμου. Διευθύντρια της επιφανειακής
έρευνας ήταν η Προϊσταμένη της ΚΑ΄ Εφορείας δρ. Μαρίζα Μαρθάρη. Η 2η Εφορεία
Βυζαντινών Αρχαιοτήτων επόπτευσαι το έργο στο οποίο συμμετείχε η αρχαιολόγος
Μαρίνα Βόγκλη.
Η επιφανειακή έρευνα πραγματοποιείται υπό την
επίβλεψη του Κ. Σμπόνια (επίκουρος καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο) ενώ την
οργάνωση του υλικού σε GIS
έχει αναλάβει η δρ. Emeri
Farinetti
(μετακαλούμενη ερευνήτρια του προγράμματος Θαλής). Έως τώρα συμμετείχαν στην
έρευνα πάνω από 50 φοιτητές, προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί, υποψήφιοι διδάκτορες,
και μεταδιδάκτορες οι οποίοι απέκτησαν αξιόλογη εμπειρία στο έργο και θα
βοηθήσουν στην ολοκλήρωσή του.
Η ομάδα των αρχιτεκτόνων, η οποία αποτελείται από
φοιτητές και φοιτήτριες του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών
του Α.Π.Θ., εργάστηκε σε πολλά θέματα: συγκεντρώθηκε υλικό (χάρτες,
αεροφωτογραφίες), έγιναν καταγραφές σε επίπεδο νησιού, καθώς και αποτυπώσεις
τμημάτων οικισμών και ενδεικτικών κτισμάτων. Παράλληλα, οι αρχιτέκτονες
πλαισίωναν τους αρχαιολόγους στην επιφανειακή έρευνα και αποτύπωσαν ορατές
αρχαίες κατασκευές.
Οι επισκέψεις στο νησί μολόνοτι σύντομης διάρκειας
οδήγησαν σε μια βαθιά γνωριμία με τον τόπο και στην ανάπτυξη σχέσεων
εμπιστοσύνης με τους κατοίκους του νησιού.
H
παρούσα έρευνα έχει συγχρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή
Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους μέσω του
Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του Εθνικού
Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) – Ερευνητικό Χρηματοδοτούμενο Έργο: Θαλής.
Επένδυση στην κοινωνία της γνώσης μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας - Πανεπιστήμιο Κρήτης
Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Τμήμα
Αρχιτεκτόνων - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Πρώην Κοινότητα Οίας - Θηρασίας
Δήμος Θήρας
Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας (Instap)
Πρόγραμμα Θαλής
Συμπληρωματικές πληροφορίες : http://www.archaiologia.gr/blog/2014/05/27/%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%80%CF%84%CF%85%CF%87%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C/
