με θέμα τον «συσχετισμό της οικονομικής κρίσης και της αυτοκτονίας» μας έστειλε η Μονάδα Ψυχικής Υγείας ν.α. Κυκλάδων «κλίμακα». Το κείμενο υπογράφει ο Κωνσταντίνος Σκαρβέλης – Κλινικός Ψυχολόγος της μονάδας.
Σύμφωνα με το κείμενο, που αξίζει να διαβάσετε, υπάρχει σχέση μεταξύ των δύο καταστάσεων (των οικονομικών δυσκολιών και των ψυχικών ασθενειών) ενω σύμφωνα με τα στοιχεία έχουν αυξηθεί οι κλήσεις στην «Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία» λόγω οικονομικών προβλημάτων.
Συσχετισμοί οικονομικής κρίσης και αυτοκτονίας
To τελευταίο χρονικό διάστημα οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα, και όχι μόνο, επιχειρούν μία ανάδειξη των «δραματικών» επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία των πολιτών και, ειδικότερα, στην αύξηση, που αυτή επιφέρει, στις αυτοκτονίες. Ο συσχετισμός με τις αυτοκτονίες επιδημικών διαστάσεων κατά την περίοδο του κραχ της Νέας Υόρκης, είναι συχνός αν και, κατά ένα μεγάλο βαθμό, άτοπος.
Οι ιστορίες χρεωκοπημένων επιχειρηματιών που αυτοκτονούν πέφτοντας από ουρανοξύστες έρχονται να ενισχύσουν την εικόνα που έχουμε για το κραχ της Γουόλ Στριτ τον Οκτώβριο του 1929. Ωστόσο, η «επιδημία» αυτοκτονιών της εν λόγω περιόδου, όπως αυτή πολύ συχνά αναδεικνύεται, είναι, κατά ένα μεγάλο βαθμό, μύθος. Τα ποσοστά αυτοκτονιών στην Αμερική ήδη παρουσίαζαν σταθερές αυξητικές τάσεις από το 1925, και μόνο μία πολύ μικρού βαθμού αύξηση κατά τα έτη 1930 και 1931 μπορεί να αποδοθεί και στις συνέπειες της «Μεγάλης Κατάθλιψης» (Great Depression). O αριθμός των αυτοκτονιών τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 1929 στις Η.Π.Α. ήταν μικρότερος από αυτόν των άλλων μηνών. Ο μεγαλύτερος αριθμός αυτοκτονιών εκείνου του έτους σημειώθηκε τους θερινούς μήνες, όταν η χρηματιστηριακή αγορά είχε ιδιαιτέρως θετική εικόνα.
Βέβαια, ο μύθος ενισχύθηκε από κάποιες πολύ καλά «διαφημισμένες» «θεαματικές» αυτοκτονίες εκείνης της περιόδου. Ωστόσο, αν θεωρηθεί ότι στις Η.Π.Α. το κραχ οδήγησε σε χιλιάδες αυτοκτονίες, αντίστοιχα, στην Ευρώπη, οι επιπτώσεις της κρίσης οδήγησαν στην άνοδο του ναζισμού. Στη Γερμανία, οι άνεργοι το Γενάρη του 1933 έφταναν τους 6.013.000 προσφέροντας στο Χίτλερ ένα ακαταμάχητο προεκλογικό όπλο. Στην Ασία η κρίση, πλήττοντας ιδιαιτέρως την Ιαπωνία, οδήγησε στην εισβολή του στρατού στη Μαντζουρία και στην ανάδειξη των στρατοκρατών του Τόκιο και του Χιροχίτο.
Ποια λοιπόν η σχέση οικονομικής κρίσης και αυτοκτονίας; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι η οικονομική κρίση και η ανασφάλεια που αυτή προκαλεί, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών, οι οποίες συνήθως εμφανίζονται συχνότερα σε ανέργους απ’ ότι σε εργαζόμενους. Πράγματι, το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει αυξηθεί ο αριθμός των κλήσεων στη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία από άτομα που βιώνουν οικονομικά αδιέξοδα, ανεργία ή εργασιακή ανασφάλεια.
Υπάρχει ένας ισχυρός δεσμός μεταξύ της ανεργίας, της οικονομίας γενικότερα και της ψυχικής υγείας. Ένας κοινός «φαύλος κύκλος δυσκολιών» μπορεί να αρχίσει με την απώλεια θέσεων εργασίας, η οποία είναι ένας παράγοντας που οδηγεί σε κατάθλιψη μέσω των οικονομικών δυσχερειών και της απώλειας του προσωπικού ελέγχου. Στην πραγματικότητα, αυτός ο «φαύλος κύκλος» οδηγεί σε επιπτώσεις οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα, σε επιπτώσεις στη σωματική υγεία και στην ψυχική. Η πιο συχνή επίπτωση, αναφορικά με την ψυχική υγεία, είναι η κατάθλιψη, η οποία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Ωστόσο, αυτές οι δυνητικές διασυνδέσεις, αυτός ο δυνητικός «φαύλος κύκλος» αφορά ευάλωτα άτομα, μέσω περίπλοκων αλληλεπιδράσεων πολλών παραγόντων, ένας εκ των οποίων είναι η οικονομική κατάσταση.
Παρά το γεγονός ότι η ανεργία σχετίζεται με σχετικά υψηλά ποσοστά αυτοκτονικότητας, πολλά άτομα μπορεί να πλήττονται από αυτήν λόγω προβλημάτων ψυχικής υγείας ή/και εξάρτησης από ουσίες, κ.λπ., παράγοντες οι οποίοι, μεμονωμένα σχετίζονται με υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονικότητας. Παράλληλα, η ανεργία και οικονομικές δυσχέρειες σχετίζονται με την κατάθλιψη, τη χρήση ουσιών, τα προβλήματα στην οικογένεια, παράγοντες οι οποίοι, επίσης μεμονωμένα σχετίζονται με την αυτοκτονικότητα.
Η ανεργία μπορεί να επιφέρει μεγαλύτερη κοινωνική ευαλωτότητα, δηλαδή μικρότερο βαθμό κοινωνικής ένταξης του ατόμου, δεδομένης της εργασιακής του κατάστασης. Η αναγκαιότητα της εγκαθίδρυσης και διατήρησης ισχυρών δεσμών κοινωνικής αλληλεγγύης, οι οποίοι θα λειτουργήσουν ως ένα προστατευτικό δίκτυο στα ευάλωτα μέλη της κοινωνίας, αναδεικνύεται ως εξόχως σημαντική.
Έτσι λοιπόν, η οικονομική κατάσταση ενός ατόμου, εφόσον αυτή είναι αρνητική, δεν είναι ικανή να προκαλέσει μία αυτοκτονία, εφόσον δε συντρέχουν και άλλοι παράγοντες ευαλωτότητας.
Στη σημείο αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικός ο ρόλος τόσο των ΜΜΕ, στην αναπαραγωγή σχετικών ειδήσεων όσο και του συνόλου της κοινωνίας στην πρόληψη του φαινομένου. Στην Ιρλανδία και στην Ισπανία, χώρες που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερως σημαντικά οικονομικά προβλήματα και τα ποσοστά ανεργίας είναι υψηλά, τυπώθηκαν περισσότερα από 500.000 φυλλάδια, σε μια προσπάθεια να αποτραπούν οι αυτοκτονίες ατόμων, που θα πυροδοτούνταν από την οικονομική ύφεση.
Στην Ελλάδα, δεδομένων των οικονομικών συνθηκών, καθίσταται περισσότερο αναγκαία από ποτέ η κατάρτιση μίας ολοκληρωμένης πολιτικής πρόληψης των αυτοκτονιών. Κάποιοι από τους βασικούς άξονες αυτής είναι:
Η προώθηση της έγκαιρης διάγνωσης, εκτίμησης, θεραπείας και παραπομπής για ειδική φροντίδα των ατόμων σε κίνδυνο εμφάνισης αυτοκτονικής συμπεριφοράς
Μείωση της διαθεσιμότητας, προσβασιμότητας αλλά και της ελκυστικότητας των θανατηφόρων μέσων αυτοκτονίας.
Δράσεις καταπολέμησης του στίγματος
Η ενίσχυση των πολιτικών κοινωνικής ένταξης ως άμεσα συνδεδεμένων με μία πολιτική πρόληψης της αυτοκτονίας
Ηλεκτρονικές υπηρεσίες και υπηρεσίες νέας τεχνολογίας (e-mental health)
Οι ερευνητικές διαδικασίες και η ανάπτυξη εργαλείων καταγραφής τόσο των αυτοκτονιών όσο και των αποπειρών
Η διεξαγωγή ψυχολογικών αυτοψιών
Υπηρεσίες υποστήριξης και αποκατάστασης ατόμων που επιβαρύνονται από την αυτοκτονία ή την αυτοκτονική συμπεριφορά οικείου προσώπου
Ειδικό πρωτόκολλο δημοσιοποίησης αυτοκτονιών .
Γραμμή Παρέμβασης (24ωρη λειτουργία): 801-801-99-99 ή 1018
Για τη Νάξο: 22850-26982 ή 6944865075
Για την Αμοργό: 22850-71840 ή 6944865075
Για την Ίο: 22860-91279 ή 69448075
Για τη Σαντορίνη: 22860-25961 ή 6944865075
