Με αφορμή το παραπάνω κείμενο δημοσιεύουμε σήμερα την ομιλία του προέδρου της Ένωσης Συναιτερισμών Αγροτικών Προιόντων - Santo Wines κ. Καφούρου που πραγματοποιήθηκε στο πρόσφατο συνέδριο που διοργανώθηκε στην Ρόδο στις 2 Μαρτίου με πρωτοβουλία του συνδιασμού "Οικολογικός Άνεμος" με θέμα την αγροτική παραγωγή στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
Στο συνέδριο η Ένωση Συναιτερισμών Αγροτικών Προιόντων εκπροσωπήθηκε απο τον διεθυντή της κ. Δημόπουλο και τον πρόεδρό της κ. Καφούρο.
Η ομιλία μπορεί να χαρακτηριστεί πολύ σημαντική μιας και παρουσιάζει σειρά στοιχείων σχετικά με τα παραδοσιακά προιόντα της Σαντορίνης, την καλλιέργειά τους και την προώθησή τους, ζητήματα που πρωτίστως αξίζει να γνωρίζουν και μάλιστα με αρκετές λεπτομέρειες, οι κάτοικοι και καλλιεργητές του νησιού. Για τον λόγο αυτό η ομιλία δημοσιεύεται ολοκληρη.
Σύμφωνα με αυτην,
Η Σαντορίνη, γέννημα της λάβας και της φωτιάς, μοναδική και ασυνήθιστη διατηρεί ένα μοναδικό φυσικό αγροτικό τοπίο σπάνιας ομορφιάς και αξίας.
Διασώζει έναν μοναδικό φυτογεννετικό πλούτο, αποτελούμενο από τις πολυάριθμες γηγενείς ποικιλίες αμπέλου, από την φάβα Σαντορίνης , την κάπαρη, το κριθάρι, την άσπρη μελιτζάνα και τη μικρόκαρπη τομάτα.
Οι καλλιέργειες αυτές ευδοκίμησαν στα μικρά πεζούλια και στις αναβαθμίδες του νησιού, που φτιάχτηκαν από τη λάβα και από τον ιδρώτα των κατοίκων εδώ και 3500 χρόνια.
Η γεωργία αποτελούσε μέχρι και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 την κύρια οικονομική δραστηριότητα στη Σαντορίνη.
Προκειμένου όμως να γίνει δυνατή η ανάπτυξη της γεωργίας, έπρεπε να ξεπεραστούν πολλές αντιξοότητες, όπως:
- Το έντονα ξηροθερμικό κλίμα , που ήταν απαγορευτικό για πολλές καλλιέργειες.
- Τους ισχυρούς ανέμους που μαστίγωναν με μανία το νησί, από όλες τις διευθύνσεις.
- Τις ηφαιστειακές βολίδες και τη λάβα του ηφαιστείου που ήταν σκορπισμένα παντού και έκαναν αδύνατη την καλλιέργεια του εδάφους.
Επιστρατεύτηκε η ευφυΐα, η εργατικότητας και η εφευρετικότητας των κατοίκων του νησιού, για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες της φύσης.
- Οι πέτρες μία προς μία μαζεύτηκαν και δημιουργήθηκαν οι ξερολιθιές, που αποτέλεσαν καταφύγιο σωτηρίας για την άγρια χλωρίδα και πανίδα του νησιού.
Κατασκευάστηκαν υπόσκαφες ομβροδεξαμενές συλλογής των όμβριων υδάτων, δαμάζοντας τη μανία των ορμητικών χειμάρρων και περιορίζοντας τη διάβρωση των εδαφών.
Επιλέχθηκαν φυτικά είδη και ποικιλίες που μπόρεσαν να προσαρμοστούν και να ευδοκιμήσουν στο ξηροθερμικό και άνυδρο περιβάλλον.
Αναπτύχθηκαν πρότυπες καλλιεργητικές τεχνικές, φιλικές στον άνθρωπο και στο περιβάλλον που ενίσχυσαν την προσαρμοστικότητα και την παραγωγικότητα των καλλιεργειών, παράδειγμα η κουλούρα το παραδοσιακό κλάδεμα Σαντορίνης.
Η γεωργία βρήκε το δρόμο της, οι παραγωγές επαρκούσαν πια όχι μόνο για να καλύψουν τις ανάγκες του ντόπιου πληθυσμού, αλλά και για να εξαχθούν πέρα από τα στενά όρια του νησιού.
Πολύ γρήγορα λοιπόν, η οικονομία του νησιού στηρίχθηκε στην γεωργία και χάριν σ’ αυτήν αναπτύχθηκαν το εμπόριο, η ναυπηγική και η ναυτιλία.
Οι κύριες καλλιέργειες που αναπτύχθηκαν στο νησί, ήταν η άμπελος, η φάβα, η τομάτα το κριθάρι και το βαμβάκι.
Ανάλογα με τη ζήτηση των καιρών, κάποια καλλιέργεια από αυτές έπαιρνε τα πρωτεία στην παραγωγή, αν και το αμπέλι διαχρονικά ήταν η κύρια καλλιέργεια.
Η Σαντορίνη αποτέλεσε προ και μεταπολεμικά μεγάλο περιφερειακό αγροτοβιομηχανικό κέντρο με μεγάλες μεταποιητικές μονάδες.
Λειτουργούσαν 9 εργοστάσια παραγωγής τοματοπολτού, 3 εργοστάσια επεξεργασίας βάμβακος και δεκάδες μικρά και μεγάλα οινοποιεία.
Όλα αυτά μέχρι το 1956, την εποχή του μεγάλου σεισμού, που κατέστρεψε τις υποδομές και άρχισε το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα των κατοίκων προς τα αστικά κέντρα και ερήμωσε το νησί.
Την ίδια εποχή ξεκινούσαν στην υπόλοιπη Ελλάδα, οι αρδεύσεις, οι χημικές λιπάνσεις και η χρήση φυτοπροστατευικών σκευασμάτων με έμφαση στην ποσοτική παραγωγή και δευτερευόντως στην ποιότητα.
Σε αυτές τις νέες συνθήκες, οι μικρές παραγωγές της Σαντορινιάς γης φαίνεται ότι δεν είχαν καμία τύχη, αφού δεν μπορούσαν πια να στηρίξουν το εισόδημα του παραγωγού.
Για τρεις ολόκληρες δεκαετίες ο πρωτογενής τομέας ήταν σε συνεχή συρρίκνωση.
Ο τουρισμός μάλιστα που ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του 70, υποσχόμενος το εύκολο, γρήγορο και κυρίως ξεκούραστο κέρδος, φάνηκε να λειτουργεί πλήρως ανταγωνιστικά προς την γεωργία, αφού απορρόφησε το ανθρώπινο δυναμικό.
Όπως όλα συμβαίνουν κατά τύχη και χωρίς πρόγραμμα στην χώρα μας, έτσι είχαμε και την ραγδαία και αλόγιστη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας στη Σαντορίνη, μία ανάπτυξη όμως όχι χωρίς κόστος.
Το πρώτο πλήγμα το δέχθηκε το περιβάλλον. Με την αλόγιστη δόμηση το φυσικό αγροτικό τοπίο και ο αρχαιότερος αμπελώνας του κόσμου κατακλύστηκε από μπετόν.
Είχαμε διάρρηξη του κοινωνικού ιστού με την εξαφάνιση των παραδοσιακών τάξεων, των αγροτών των ψαράδων και των κτηνοτρόφων.
Ξεθώριασε το ντόπιο λαογραφικό στοιχείο και υποβαθμίστηκε το πολιτιστικό επίπεδο του νησιού..
Αποπροσανατόλισε τη νεολαία αφού για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ελάχιστα παιδιά εισάγονταν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ελκυόμενα από το ROOMS TO LET, που υποσχόταν άνετη και ξεκούραστη επιβίωση.
Στην πορεία του χρόνου ήρθαν οι μεταπτώσεις του τουρισμού. Ο κορεσμός και η αβεβαιότητα μεγάλωσαν. Οι προσδοκίες κόντυναν. Ήρθε η ανησυχία και η αναζήτηση.
Κάτω από αυτές τις πιέσεις, φαίνεται να αφυπνίστηκαν ορισμένες συνειδήσεις και να δημιουργηθούν ανάγκες για:
Νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης.
Ποιοτικότερη προσέγγιση του τουρισμού.
Για νέες μορφές τουρισμού πχ αγροτουρισμός.
Ανάπτυξη του Πολιτισμού.
Διαμόρφωση ενός τοπικού διατροφικού πολιτισμού.
Προστασία του περιβάλλοντος και αειφόρο ανάπτυξη.
Γρήγορα έγινε κατανοητό, ότι η ικανοποίηση των νέων αναγκών, περνούσε μέσα από την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα και των παραδοσιακών καλλιεργειών, με έμφαση στην ποιότητα στην αυθεντικότητα και στην αξιοπιστία.
Οι βάσεις για τον νέο προσανατολισμό, μπήκαν δυστυχώς όχι από μια οργανωμένη στρατηγική, αλλά μέσα από το όραμα λίγων ανθρώπων.
Οι νέες αρχές:
Διάσωση και αξιοποίηση του ντόπιου γενετικού υλικού,
Σεβασμός στην παραδοσιακή τεχνική.
Έμφαση στην Ιδιαιτερότητα και την Μοναδικότητα.
Έμφαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα.
Σεβασμό στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή.
Σεβασμό στην Επιστημονική θεώρηση και τη συνεργασία με τα Ερευνητικά και Επιστημονικά Ιδρύματα.
Η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων στα πέτρινα χρόνια διέσωσε όλο τον αγροτικό πλούτο του νησιού, αφού έμεινε μόνη να στηρίζει τη φάβα, τη τομάτα και το αμπέλι. Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή, ορισμένοι καλοί επαγγελματίες του τουρισμού, που συνέβαλλαν στο αρμονικό πάντρεμα του Τουρισμού και του Αγροτικού τομέα και στη σύνδεσή τους σε σχέσεις κατανόησης και αλληλεξάρτησης.
Στα 75.000 στρέμματα της συνολικής επιφάνειας της Σαντορίνης καλλιεργούνται σήμερα:
- 13.000 στρέμματα αμπελώνων, όπου διασώζονται περίπου 30 σπάνιες γηγενείς Ελληνικές ποικιλίες αμπέλου.
- 2.000 στρέμματα σιτηρών (κυρίως κριθάρι).
- 1.500 στρέμματα φάβας Σαντορίνης
- 1.500 στρέμματα κηπευτικών
- 350 στρέμματα τοματάκι Σαντορίνης.
Τα παραγόμενα προϊόντα είναι ιδιαίτερα, υψηλής ποιότητας, επώνυμα, εύκολα αναγνωρίσιμα και διατίθενται στην αγορά τυποποιημένα, απολαμβάνοντας σχετικά υψηλές τιμές, και λέμε σχετικά υψηλές τιμές, γιατί οι άνυδρες καλλιέργειες του νησιού, έχουν μικρές στρεμματικές αποδόσεις.
Οι δράσεις της Ένωσης Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων, για την ανάπτυξη ήταν:
- Κατασκευή σύγχρονου οινοποιείου και εφαρμογή της σύγχρονης οινοποίησης με σεβασμό στην παραδοσιακή τεχνική.
- Εκσυγχρονισμό και λειτουργία του μοναδικού εργοστασίου κονσερβοποίησης της μικρόκαρπης τομάτας της Σαντορίνης.
Νομοθετική κατοχύρωση των τοπικών προϊόντων, κρασί, τομάτας και φάβα, ως Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης (Π.Ο.Π.).
Σύγχρονη τυποποίηση της φάβας με πιστοποιημένη παραλαβή, επεξεργασία και συσκευασία που φέρει το όνομα του παραγωγού.
Συνεργασίες με τα ερευνητικά και Πανεπιστημιακά ιδρύματα για τη διάσωση και βελτίωση του μοναδικού ντόπιου γενετικού πλούτου.
Ενδεικτικά αναφέρω το Πρόγραμμα συνεργασίας της ΕΣΘΠ, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων και του ΕΘΙΑΓΕ για την διάσωση και βελτίωση της τομάτας, της φάβας, της άσπρης μελιτζάνας, της κάπαρης και του κρόκου.
Πρόγραμμα με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο για την κλωνική επιλογή των ντόπιων ποικιλιών αμπέλου. Πρόγραμμα που ήδη έχει κατατεθεί στην πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και περιμένουμε από την νέα Διοικητική Δομή της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου να το προωθήσει.
Πρόγραμμα με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο για την αξιοποίηση των υπολειμμάτων της οινοποίησης.
Επενδύσεις στην έρευνα και τη σύγχρονη τεχνολογία.
Σχεδίαση και παραγωγή νέων προϊόντων με βάση την παράδοση, σε σύγχρονες συσκευασίες, εναρμονισμένων στις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς. Πχ τοματοπολτός τριπλής συμπύκνωσης, που αποτελεί μοναδικό προϊόν στην αγορά.
Σεβασμό στην ποιότητα και την αυθεντικότητα των παραγόμενων παραδοσιακών προϊόντων και τις επακόλουθες τιμητικές διακρίσεις αυτών.
Εκπαίδευση και επιμόρφωση των παραγωγών μελών της Οργάνωσης, στις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις.
Ανάπτυξη Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης, εντός της ΕΣΘΠ, για την αξιοποίηση των εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, με όφελος την ανάπτυξη των υποδομών, (κατασκευή σύγχρονου οινοποιείου) και την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος των παραγωγών μέσω των οικονομικών ενισχύσεων.
Με την δημιουργία φυτωρίου αμπέλου μόνο με ντόπιο πιστοποιημένο γενετικό υλικό, χωρίς αμερικάνικα υποκείμενα.
Με τον σεβασμό για τον άνθρωπο παραγωγό και την εξασφάλιση ικανοποιητικών τιμών στα αγροτικά προϊόντα, που θα επιτρέψουν στον παραγωγό να ζήσει αξιοπρεπώς ή να εξασφαλίσει ένα δεύτερο συμπληρωματικό εισόδημα.
Με τη λειτουργία σύγχρονου κέντρου προβολής και διάθεσης των αγροτικών προϊόντων, εντός του χώρου του οινοποιείου.
Με την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων προβολής και εμπορίας των προϊόντων της.
Με τη λειτουργία της Συνεταιριστικής Οργάνωσης στις βάσεις μιας σύγχρονης και ποιοτικής επιχείρησης, προς όφελος του παραγωγού, απαλλαγμένη από τα βαρίδια του κομματισμού και των σκοπιμοτήτων.
Με την εδραίωση κλίματος εμπιστοσύνης, μεταξύ της Οργάνωσης, των μελών παραγωγών και του καταναλωτικού κοινού.
Από τους ανθρώπους του τουρισμού, οι βάσεις της ανάπτυξης μπήκαν με:
Την οργάνωση θεματικών συνεδρίων με θέμα τα ντόπια παραδοσιακά προϊόντα, που επέτρεψαν να γίνουν γνωστά τα Θηραϊκά προϊόντα στην επιστημονική κοινότητα, αλλά και στο ευρύ καταναλωτικό κοινό.
Με την ικανότητα πολλών επαγγελματιών του νησιού να αναπτύξουν υψηλή γαστρονομική κουλτούρα με βάση τα ντόπια προϊόντα, παντρεύοντας τα παραδοσιακά προϊόντα της Σαντορίνης με τις σύγχρονες γεύσεις. Με απλά λόγια έκαναν μόδα τα αυθεντικά προϊόντα της Σαντορίνης.
Με την εμπιστοσύνη και προτίμηση στα ντόπια παραδοσιακά προϊόντα και την προώθησή τους από τους επαγγελματίες του νησιού.
Τα άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των προϊόντων της Σαντορίνης τα έχουν καταξιώσει στην συνείδηση του καταναλωτή.
Τα τελευταία χρόνια έχουν βγει έξω από τα στενά όρια του νησιού, μάλιστα το κρασί Σαντορίνη ήδη έχει βγει έξω από τα σύνορα της Χώρας μας και έχει πλέον παρουσία σε όλον σχεδόν τον κόσμο.
Μάλιστα στα πλαίσια του Εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού προώθησης και προβολής του Ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό το κρασί της Σαντορίνης, λόγω ποιότητας, θα αποτελέσει έναν από τους τέσσερεις πρεσβευτές μας στο εξωτερικό.
Παρά ταύτα:
- "Καινοτόμες", αγροτικές επενδύσεις, με κύρια χαρακτηριστικά:
1. την καταπάτηση της Παραδοσιακής τεχνικής,
2. την αλλοίωση της μορφής του αμπελώνα της Σαντορίνης
3. την νόθευση του ντόπιου γενετικού υλικού με την παράνομη φύτευση ξένων ποικιλιών,
4. την εφαρμογή αρδευόμενης αμπελοκαλλιέργειας,
5. την σταδιακή εξαφάνιση των παραγωγού,
Αλλά και τις θεμελιώδεις αδυναμίες της αγοράς και των μηχανισμών ελέγχων της να αποτρέψουν τη νοθεία σε βάρος των επώνυμων προϊόντων, με κίνδυνο τη δυσφήμισή τους και την αδυναμία διάθεσής τους.
Είναι αιτίες ικανές να γκρεμίσουν μια για πάντα, ότι δημιουργήθηκε και διασώθηκε, αιώνες τώρα, από τον κόπο και το ιδρώτα των απλών ανθρώπων της γης.
Είμαι σίγουρος ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι με ευαισθησίες και οράματα, όσο υπάρχουν άνθρωποι που ποτίζουν τη γη με τον ιδρώτα τους, η ελπίδα και η προοπτική θα υπάρχουν.
Στο συνέδριο η Ένωση Συναιτερισμών Αγροτικών Προιόντων εκπροσωπήθηκε απο τον διεθυντή της κ. Δημόπουλο και τον πρόεδρό της κ. Καφούρο.
Η ομιλία μπορεί να χαρακτηριστεί πολύ σημαντική μιας και παρουσιάζει σειρά στοιχείων σχετικά με τα παραδοσιακά προιόντα της Σαντορίνης, την καλλιέργειά τους και την προώθησή τους, ζητήματα που πρωτίστως αξίζει να γνωρίζουν και μάλιστα με αρκετές λεπτομέρειες, οι κάτοικοι και καλλιεργητές του νησιού. Για τον λόγο αυτό η ομιλία δημοσιεύεται ολοκληρη.
Σύμφωνα με αυτην,
Η Σαντορίνη, γέννημα της λάβας και της φωτιάς, μοναδική και ασυνήθιστη διατηρεί ένα μοναδικό φυσικό αγροτικό τοπίο σπάνιας ομορφιάς και αξίας.
Διασώζει έναν μοναδικό φυτογεννετικό πλούτο, αποτελούμενο από τις πολυάριθμες γηγενείς ποικιλίες αμπέλου, από την φάβα Σαντορίνης , την κάπαρη, το κριθάρι, την άσπρη μελιτζάνα και τη μικρόκαρπη τομάτα.
Οι καλλιέργειες αυτές ευδοκίμησαν στα μικρά πεζούλια και στις αναβαθμίδες του νησιού, που φτιάχτηκαν από τη λάβα και από τον ιδρώτα των κατοίκων εδώ και 3500 χρόνια.
Η γεωργία αποτελούσε μέχρι και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 την κύρια οικονομική δραστηριότητα στη Σαντορίνη.
Προκειμένου όμως να γίνει δυνατή η ανάπτυξη της γεωργίας, έπρεπε να ξεπεραστούν πολλές αντιξοότητες, όπως:
- Το έντονα ξηροθερμικό κλίμα , που ήταν απαγορευτικό για πολλές καλλιέργειες.
- Τους ισχυρούς ανέμους που μαστίγωναν με μανία το νησί, από όλες τις διευθύνσεις.
- Τις ηφαιστειακές βολίδες και τη λάβα του ηφαιστείου που ήταν σκορπισμένα παντού και έκαναν αδύνατη την καλλιέργεια του εδάφους.
Επιστρατεύτηκε η ευφυΐα, η εργατικότητας και η εφευρετικότητας των κατοίκων του νησιού, για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες της φύσης.
- Οι πέτρες μία προς μία μαζεύτηκαν και δημιουργήθηκαν οι ξερολιθιές, που αποτέλεσαν καταφύγιο σωτηρίας για την άγρια χλωρίδα και πανίδα του νησιού.
Κατασκευάστηκαν υπόσκαφες ομβροδεξαμενές συλλογής των όμβριων υδάτων, δαμάζοντας τη μανία των ορμητικών χειμάρρων και περιορίζοντας τη διάβρωση των εδαφών.
Επιλέχθηκαν φυτικά είδη και ποικιλίες που μπόρεσαν να προσαρμοστούν και να ευδοκιμήσουν στο ξηροθερμικό και άνυδρο περιβάλλον.
Αναπτύχθηκαν πρότυπες καλλιεργητικές τεχνικές, φιλικές στον άνθρωπο και στο περιβάλλον που ενίσχυσαν την προσαρμοστικότητα και την παραγωγικότητα των καλλιεργειών, παράδειγμα η κουλούρα το παραδοσιακό κλάδεμα Σαντορίνης.
Η γεωργία βρήκε το δρόμο της, οι παραγωγές επαρκούσαν πια όχι μόνο για να καλύψουν τις ανάγκες του ντόπιου πληθυσμού, αλλά και για να εξαχθούν πέρα από τα στενά όρια του νησιού.
Πολύ γρήγορα λοιπόν, η οικονομία του νησιού στηρίχθηκε στην γεωργία και χάριν σ’ αυτήν αναπτύχθηκαν το εμπόριο, η ναυπηγική και η ναυτιλία.
Οι κύριες καλλιέργειες που αναπτύχθηκαν στο νησί, ήταν η άμπελος, η φάβα, η τομάτα το κριθάρι και το βαμβάκι.
Ανάλογα με τη ζήτηση των καιρών, κάποια καλλιέργεια από αυτές έπαιρνε τα πρωτεία στην παραγωγή, αν και το αμπέλι διαχρονικά ήταν η κύρια καλλιέργεια.
Η Σαντορίνη αποτέλεσε προ και μεταπολεμικά μεγάλο περιφερειακό αγροτοβιομηχανικό κέντρο με μεγάλες μεταποιητικές μονάδες.
Λειτουργούσαν 9 εργοστάσια παραγωγής τοματοπολτού, 3 εργοστάσια επεξεργασίας βάμβακος και δεκάδες μικρά και μεγάλα οινοποιεία.
Όλα αυτά μέχρι το 1956, την εποχή του μεγάλου σεισμού, που κατέστρεψε τις υποδομές και άρχισε το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα των κατοίκων προς τα αστικά κέντρα και ερήμωσε το νησί.
Την ίδια εποχή ξεκινούσαν στην υπόλοιπη Ελλάδα, οι αρδεύσεις, οι χημικές λιπάνσεις και η χρήση φυτοπροστατευικών σκευασμάτων με έμφαση στην ποσοτική παραγωγή και δευτερευόντως στην ποιότητα.
Σε αυτές τις νέες συνθήκες, οι μικρές παραγωγές της Σαντορινιάς γης φαίνεται ότι δεν είχαν καμία τύχη, αφού δεν μπορούσαν πια να στηρίξουν το εισόδημα του παραγωγού.
Για τρεις ολόκληρες δεκαετίες ο πρωτογενής τομέας ήταν σε συνεχή συρρίκνωση.
Ο τουρισμός μάλιστα που ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του 70, υποσχόμενος το εύκολο, γρήγορο και κυρίως ξεκούραστο κέρδος, φάνηκε να λειτουργεί πλήρως ανταγωνιστικά προς την γεωργία, αφού απορρόφησε το ανθρώπινο δυναμικό.
Όπως όλα συμβαίνουν κατά τύχη και χωρίς πρόγραμμα στην χώρα μας, έτσι είχαμε και την ραγδαία και αλόγιστη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας στη Σαντορίνη, μία ανάπτυξη όμως όχι χωρίς κόστος.
Το πρώτο πλήγμα το δέχθηκε το περιβάλλον. Με την αλόγιστη δόμηση το φυσικό αγροτικό τοπίο και ο αρχαιότερος αμπελώνας του κόσμου κατακλύστηκε από μπετόν.
Είχαμε διάρρηξη του κοινωνικού ιστού με την εξαφάνιση των παραδοσιακών τάξεων, των αγροτών των ψαράδων και των κτηνοτρόφων.
Ξεθώριασε το ντόπιο λαογραφικό στοιχείο και υποβαθμίστηκε το πολιτιστικό επίπεδο του νησιού..
Αποπροσανατόλισε τη νεολαία αφού για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ελάχιστα παιδιά εισάγονταν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ελκυόμενα από το ROOMS TO LET, που υποσχόταν άνετη και ξεκούραστη επιβίωση.
Στην πορεία του χρόνου ήρθαν οι μεταπτώσεις του τουρισμού. Ο κορεσμός και η αβεβαιότητα μεγάλωσαν. Οι προσδοκίες κόντυναν. Ήρθε η ανησυχία και η αναζήτηση.
Κάτω από αυτές τις πιέσεις, φαίνεται να αφυπνίστηκαν ορισμένες συνειδήσεις και να δημιουργηθούν ανάγκες για:
Νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης.
Ποιοτικότερη προσέγγιση του τουρισμού.
Για νέες μορφές τουρισμού πχ αγροτουρισμός.
Ανάπτυξη του Πολιτισμού.
Διαμόρφωση ενός τοπικού διατροφικού πολιτισμού.
Προστασία του περιβάλλοντος και αειφόρο ανάπτυξη.
Γρήγορα έγινε κατανοητό, ότι η ικανοποίηση των νέων αναγκών, περνούσε μέσα από την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα και των παραδοσιακών καλλιεργειών, με έμφαση στην ποιότητα στην αυθεντικότητα και στην αξιοπιστία.
Οι βάσεις για τον νέο προσανατολισμό, μπήκαν δυστυχώς όχι από μια οργανωμένη στρατηγική, αλλά μέσα από το όραμα λίγων ανθρώπων.
Οι νέες αρχές:
Διάσωση και αξιοποίηση του ντόπιου γενετικού υλικού,
Σεβασμός στην παραδοσιακή τεχνική.
Έμφαση στην Ιδιαιτερότητα και την Μοναδικότητα.
Έμφαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα.
Σεβασμό στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή.
Σεβασμό στην Επιστημονική θεώρηση και τη συνεργασία με τα Ερευνητικά και Επιστημονικά Ιδρύματα.
Η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων στα πέτρινα χρόνια διέσωσε όλο τον αγροτικό πλούτο του νησιού, αφού έμεινε μόνη να στηρίζει τη φάβα, τη τομάτα και το αμπέλι. Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή, ορισμένοι καλοί επαγγελματίες του τουρισμού, που συνέβαλλαν στο αρμονικό πάντρεμα του Τουρισμού και του Αγροτικού τομέα και στη σύνδεσή τους σε σχέσεις κατανόησης και αλληλεξάρτησης.
Στα 75.000 στρέμματα της συνολικής επιφάνειας της Σαντορίνης καλλιεργούνται σήμερα:
- 13.000 στρέμματα αμπελώνων, όπου διασώζονται περίπου 30 σπάνιες γηγενείς Ελληνικές ποικιλίες αμπέλου.
- 2.000 στρέμματα σιτηρών (κυρίως κριθάρι).
- 1.500 στρέμματα φάβας Σαντορίνης
- 1.500 στρέμματα κηπευτικών
- 350 στρέμματα τοματάκι Σαντορίνης.
Τα παραγόμενα προϊόντα είναι ιδιαίτερα, υψηλής ποιότητας, επώνυμα, εύκολα αναγνωρίσιμα και διατίθενται στην αγορά τυποποιημένα, απολαμβάνοντας σχετικά υψηλές τιμές, και λέμε σχετικά υψηλές τιμές, γιατί οι άνυδρες καλλιέργειες του νησιού, έχουν μικρές στρεμματικές αποδόσεις.
Οι δράσεις της Ένωσης Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων, για την ανάπτυξη ήταν:
- Κατασκευή σύγχρονου οινοποιείου και εφαρμογή της σύγχρονης οινοποίησης με σεβασμό στην παραδοσιακή τεχνική.
- Εκσυγχρονισμό και λειτουργία του μοναδικού εργοστασίου κονσερβοποίησης της μικρόκαρπης τομάτας της Σαντορίνης.
Νομοθετική κατοχύρωση των τοπικών προϊόντων, κρασί, τομάτας και φάβα, ως Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης (Π.Ο.Π.).
Σύγχρονη τυποποίηση της φάβας με πιστοποιημένη παραλαβή, επεξεργασία και συσκευασία που φέρει το όνομα του παραγωγού.
Συνεργασίες με τα ερευνητικά και Πανεπιστημιακά ιδρύματα για τη διάσωση και βελτίωση του μοναδικού ντόπιου γενετικού πλούτου.
Ενδεικτικά αναφέρω το Πρόγραμμα συνεργασίας της ΕΣΘΠ, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων και του ΕΘΙΑΓΕ για την διάσωση και βελτίωση της τομάτας, της φάβας, της άσπρης μελιτζάνας, της κάπαρης και του κρόκου.
Πρόγραμμα με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο για την κλωνική επιλογή των ντόπιων ποικιλιών αμπέλου. Πρόγραμμα που ήδη έχει κατατεθεί στην πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και περιμένουμε από την νέα Διοικητική Δομή της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου να το προωθήσει.
Πρόγραμμα με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο για την αξιοποίηση των υπολειμμάτων της οινοποίησης.
Επενδύσεις στην έρευνα και τη σύγχρονη τεχνολογία.
Σχεδίαση και παραγωγή νέων προϊόντων με βάση την παράδοση, σε σύγχρονες συσκευασίες, εναρμονισμένων στις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς. Πχ τοματοπολτός τριπλής συμπύκνωσης, που αποτελεί μοναδικό προϊόν στην αγορά.
Σεβασμό στην ποιότητα και την αυθεντικότητα των παραγόμενων παραδοσιακών προϊόντων και τις επακόλουθες τιμητικές διακρίσεις αυτών.
Εκπαίδευση και επιμόρφωση των παραγωγών μελών της Οργάνωσης, στις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις.
Ανάπτυξη Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης, εντός της ΕΣΘΠ, για την αξιοποίηση των εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, με όφελος την ανάπτυξη των υποδομών, (κατασκευή σύγχρονου οινοποιείου) και την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος των παραγωγών μέσω των οικονομικών ενισχύσεων.
Με την δημιουργία φυτωρίου αμπέλου μόνο με ντόπιο πιστοποιημένο γενετικό υλικό, χωρίς αμερικάνικα υποκείμενα.
Με τον σεβασμό για τον άνθρωπο παραγωγό και την εξασφάλιση ικανοποιητικών τιμών στα αγροτικά προϊόντα, που θα επιτρέψουν στον παραγωγό να ζήσει αξιοπρεπώς ή να εξασφαλίσει ένα δεύτερο συμπληρωματικό εισόδημα.
Με τη λειτουργία σύγχρονου κέντρου προβολής και διάθεσης των αγροτικών προϊόντων, εντός του χώρου του οινοποιείου.
Με την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων προβολής και εμπορίας των προϊόντων της.
Με τη λειτουργία της Συνεταιριστικής Οργάνωσης στις βάσεις μιας σύγχρονης και ποιοτικής επιχείρησης, προς όφελος του παραγωγού, απαλλαγμένη από τα βαρίδια του κομματισμού και των σκοπιμοτήτων.
Με την εδραίωση κλίματος εμπιστοσύνης, μεταξύ της Οργάνωσης, των μελών παραγωγών και του καταναλωτικού κοινού.
Από τους ανθρώπους του τουρισμού, οι βάσεις της ανάπτυξης μπήκαν με:
Την οργάνωση θεματικών συνεδρίων με θέμα τα ντόπια παραδοσιακά προϊόντα, που επέτρεψαν να γίνουν γνωστά τα Θηραϊκά προϊόντα στην επιστημονική κοινότητα, αλλά και στο ευρύ καταναλωτικό κοινό.
Με την ικανότητα πολλών επαγγελματιών του νησιού να αναπτύξουν υψηλή γαστρονομική κουλτούρα με βάση τα ντόπια προϊόντα, παντρεύοντας τα παραδοσιακά προϊόντα της Σαντορίνης με τις σύγχρονες γεύσεις. Με απλά λόγια έκαναν μόδα τα αυθεντικά προϊόντα της Σαντορίνης.
Με την εμπιστοσύνη και προτίμηση στα ντόπια παραδοσιακά προϊόντα και την προώθησή τους από τους επαγγελματίες του νησιού.
Τα άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των προϊόντων της Σαντορίνης τα έχουν καταξιώσει στην συνείδηση του καταναλωτή.
Τα τελευταία χρόνια έχουν βγει έξω από τα στενά όρια του νησιού, μάλιστα το κρασί Σαντορίνη ήδη έχει βγει έξω από τα σύνορα της Χώρας μας και έχει πλέον παρουσία σε όλον σχεδόν τον κόσμο.
Μάλιστα στα πλαίσια του Εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού προώθησης και προβολής του Ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό το κρασί της Σαντορίνης, λόγω ποιότητας, θα αποτελέσει έναν από τους τέσσερεις πρεσβευτές μας στο εξωτερικό.
Παρά ταύτα:
- "Καινοτόμες", αγροτικές επενδύσεις, με κύρια χαρακτηριστικά:
1. την καταπάτηση της Παραδοσιακής τεχνικής,
2. την αλλοίωση της μορφής του αμπελώνα της Σαντορίνης
3. την νόθευση του ντόπιου γενετικού υλικού με την παράνομη φύτευση ξένων ποικιλιών,
4. την εφαρμογή αρδευόμενης αμπελοκαλλιέργειας,
5. την σταδιακή εξαφάνιση των παραγωγού,
Αλλά και τις θεμελιώδεις αδυναμίες της αγοράς και των μηχανισμών ελέγχων της να αποτρέψουν τη νοθεία σε βάρος των επώνυμων προϊόντων, με κίνδυνο τη δυσφήμισή τους και την αδυναμία διάθεσής τους.
Είναι αιτίες ικανές να γκρεμίσουν μια για πάντα, ότι δημιουργήθηκε και διασώθηκε, αιώνες τώρα, από τον κόπο και το ιδρώτα των απλών ανθρώπων της γης.
Είμαι σίγουρος ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι με ευαισθησίες και οράματα, όσο υπάρχουν άνθρωποι που ποτίζουν τη γη με τον ιδρώτα τους, η ελπίδα και η προοπτική θα υπάρχουν.
