Η Πάρος την εποχή των Ορλωφικών 1770-1774 Μόνιµη Έκθεση στα κελιά
του Άϊ-Γιάννη ∆έτη
Μία άγνωστη αλλά σηµαντική ιστορική στιγµή για την Πάρο αφορά στην
εγκατάσταση το 1770, στον κόλπο της Νάουσας, της ναυτικής βάσης των Ρώσων, µετά
την πρώτη εξέγερση των Ελλήνων ενάντια στον Οθωµανικό ζυγό και την καταστροφή
του τουρκικού στόλου, στον κόλπο του Τσεσµέ, επεισόδια γνωστά ως «Ορλωφικά».
Με ορµητήριο τον ναύσταθµο της Νάουσας από το 1770 έως το 1774, ο
ρωσικός στόλος, µε συνεχείς εχθροπραξίες στην ανατολική Μεσόγειο απέναντι στον
οθωµανικό στόλο, ανάγκασε την Πύλη να υπογράψει συνθήκη ειρήνης (Κιουτσούκ
Καϊναρτζή 1774) µε την οποία η Ρωσία πέτυχε την ελεύθερη ναυσιπλοϊα στη Μαύρη
Θάλασσα και τα Στενά του Βοσπόρου και ανέλαβε την προστασία των ορθοδόξων
υπηκόων της Οθωµανικής αυτοκρατορίας. Η συνθήκη αποτέλεσε και την απαρχή για
την αναβάθµιση του γεωπολιτικού ρόλου του Αιγαίου και την άνθιση της ελληνικής
ναυτιλίας.
Στη χερσόνησο και τον όρµο του ‘Αϊ Γιάννη, διασώζονται σήµερα ορατά
τα ίχνη αυτής της ιστορικής περιόδου, όπου εκατοντάδες ρωσικά πλοία
ελλιµενίστηκαν και δηµιουργήθηκαν οχυρές εγκαταστάσεις, κτίρια διοίκησης και
χώροι δια- βίωσης για την παραµονή πλέον των 10.000 ανθρώπων (πληρώµατα και
στρατός).
Με την Μόνιµη ‘Εκθεση στο κτίριο των κελιών και µια θεµατική
διαδροµή στα ερείπια των ρωσικών εγκαταστάσεων, αναδεικνύουµε στον ίδιο τον
ιστορικό τόπο, όπου έλαβαν χώρα τα γεγονότα, αυτή την ιδιαίτερη στιγµή της
ιστορίας της Πάρου και της χερσονήσου του Άϊ-Γιάννη ∆έτη.
Επιλέξαµε να µην κατασκευαστεί ένα νέο κτίριο µε ασφαλώς καλύτερες
προδιαγραφές εκθεσιακού χώρου, γιατί πιστεύουµε ότι η οµορφιά του παραδοσιακού
λαϊκού κτίσµατος αλλά και του περιγύρου του, µε το Μοναστήρι, τη θάλασσα, τον
βυθισµένο µώλο και η εγγύτητά του µε τα ερείπια των ρωσικών εγκαταστάσεων,
αποτελούν σηµαντικά πλεονεκτήµατα για την επιλογή του. Άλλωστε δεν πρόκειται να
δηµιουργηθεί ένα µουσείο όπου θα φυλάσσονται αντικείµενα εποχής, αλλά να
αναδειχθεί µε σύγχρονα µέσα, µια σηµαντική ιστορική περίοδος για το ελληνικό
Αρχιπέλαγος και την ελληνική ναυτιλία, όπου η Πάρος έπαιξε κεντρικό ρόλο.
Με χορηγία του Ιδρύµατος Λεβέντη, εκπονήθηκαν ιστορικές και
µουσειολογικές µελέτες από οµάδα ελλήνων και ρώσων ιστορικών-ερευνητών µε
επικεφαλής την καθηγήτρια Τζελίνα Χαρλάφτη σε Αρχεία της Ελλάδας, της Ρωσίας
και της Ευρώπης µε γενικό θέµα: Πόλεµος και Ειρήνη στο Αιγαίο 18ος αιώνας,
Ορλωφικά και Ελληνική Ναυτιλία, και µε έµφαση στον ρόλο της Πάρου.
Με χορηγία του Ιδρύµατος Νιάρχου, µετατράπηκε το παραδοσιακό κτίσµα
των κελιών σε σύγχρονο µουσειακό χώρο µε βάση αρχιτεκτονική µελέτη της
Μελετητικής οµάδας ΥΨΙΛΟΝ, µε επικεφαλής την αρχιτέκτονα Ένη ∆ηµητριάδη.
Επιστηµονική υπεύθυνη της Έκθεσης είναι η κ. Ελευθερία Ζέη ιστορικός-
ερευνήτρια.
